Antiek goud & zilver: O-P-Q-R-S
Antiek-Encyclopedie.nl: Het informatiepunt voor de antiekliefhebber.



Old english pattern

(Eng.) Bepaalde manier van afwerken van zilverbestek waarbij het afgeronde uiteinde van de steel iets gebogen is. In gebruik vanaf de 18de eeuw.
.Bronvermelding    |    Top


Olie- en azijnstel

Twee kleine kuipjes, van elkaar gescheiden door een oor. In beide holten worden glazen flesjes (eveneens van een oor voorzien) geplaatst, waarin de gewenste vloeistoffen bewaard worden.
.Bronvermelding    |    Top


Olijflepel

Kleine zilveren lepel met uitgezaagde of doorboorde lepelbak, waarmee olijven uit de azijn werden geschept. Vanaf eind 17de eeuw.
.Bronvermelding    |    Top

Onslow pattern

(Eng.) Ornamentale afwerking van stelen van vorken en lepels uit het midden van de 18de eeuw waarbij het uiteinde van de steel is omgekruld; over de voorkant van de krul lopen waaiervormig getrokken groeven die in het midden van de steel samenkomen. De aanzet bij de steel van de vork of lepelbak wordt gemarkeerd door een lofje of een naald. Genoemd naar Arthur Onslow (1691-1768), voorzitter van het Lagerhuis.

antiek Goud & zilver | Onslow pattern

.Bronvermelding    |    Top


Overslag

Wanneer nieuwe merken over oude zijn heengeslagen spreekt men van overslag. Bijv. belastingmerken die na overheidscontrole werden aangebracht of invoerstempels. Ook het kashoudersmerk is een overslag; het werd in de 18de en 19de eeuw aangebracht door winkeliers die werkstukken van edelsmeden doorverkochten.
.Bronvermelding    |    Top


Pap boat

(Eng.) Zilveren, naar één kant in een tuit uitlopend schaaltje dat in de 18de en 19de eeuw werd gebruikt voor het voeren van pap aan kinderen. De rand is soms gedecoreerd. Veel van deze schalen zijn door toevoeging van een handvat en pootjes omgebouwd tot roomkannen.
.Bronvermelding    |    Top


Parelrand

Zilversmidterm voor een met de parellijst overeenkomende siervorm. Aanvankelijk werden dergelijke randen gedreven of gegoten, of met bronzen of stalen stempels ingeslagen. Al in het midden van de 16de eeuw had de Duitse zilversmid Wenzel Jamnitzer een machine laten maken waarmee randjes konden worden geperst. Tegen het eind van de 18de eeuw was het machinaal vervaardigen van sierstroken algemeen gebruikelijk, eerst nog met veel toewijding, zodat het onderscheid tussen een met de hand gevijlde en een machinaal vervaardigde parelrand nauwelijks te zien was. In de 19de eeuw is de parelrand gedegradeerd tot een rij soms nauwelijks geprofileerde knobbeltjes.
.Bronvermelding    |    Top



Pateel of gatenpateel

18de Eeuwse vlakke schaal, waarin in een bepaald patroon ronde gaatjes zijn aangebracht. Het werd geplaatst in een grotere schotel en diende voor het serveren van gekookte vis of een ander vochtig gerecht.





antiek Goud & zilver | pateel

.Bronvermelding    |    Top


Pateen

(v. Lat. patena, schaal) Plat, rond, iets gewelfd of schotelvormig metalen schaaltje, dat bij de miskelk hoort en van hetzelfde materiaal is gemaakt als de cuppa. Tijdens de mis ligt de hostie op de pateen. Middeleeuwse exemplaren zijn soms van een sobere versiering voorzien in de vorm van een gegraveerde voorstelling van het Lam Gods, van een geornamenteerd kruis, van het monogram IHS.
.Bronvermelding    |    Top


Pattipan

Schoteltje om trekpot op te plaatsen. Komt alleen voor bij de 18de en 19de eeuwse koffie- en theeserviezen.
.Bronvermelding    |    Top



Pelgrimsfles

Ronde, ovalen of veelhoekige fles van zilver, tin of steengoed, met smalle hals en geprofileerde voet. De stop of het deksel, vaak met schroefsluiting, is met een ketting aan de fles verbonden. Pelgrimsflessen werden vanaf het begin van de 16de eeuw in geheel Europa gemaakt. Het model is ontleend aan de middeleeuwse veldfles van aardewerk, steengoed, tin of leer, die langs de omtrek was voorzien van ogen waardoorheen een riem of ketting kon worden gehaald om de fles aan gordel of zadelknop te kunnen meedragen. In de 17de eeuw werden pelgrimsflessen van groot formaat gemaakt die als pronkstukken op het buffet werden gezet. In het begin van de 18de eeuw vertoont de pelgrimsfles gedreven ornamenten. Reukflacons werden veel naar dit model gemaakt.






antiek Goud & zilver | Pelgrimsfles

.Bronvermelding    |    Top


Peperbus

Strooier voor specerijen. De dop was van gaatjes of decoratief ajourwerk voorzien. Aanvankelijk hadden ze een cilindrisch lichaam met een gewelfde dop, die door middel van een bajonetsluiting was bevestigd. Na ca. 1700 werden ze balustervormig op lage voet; naast ronde waren er zes- en achtkantige. De hooggewelfde schroefdoppen kregen een bekroning in de vorm van een baluster, vaasje of eikel. Tijdens het rococo werden de gladde wanden van vroeger opgevrolijkt met getorste (spiraalvormig gedraaide) plooien. Tijdens het classicisme kende men ronde, ovale, urn- en vaasvormige strooiers.
.Bronvermelding    |    Top


Pièce de milieu

Zie Surtout.
. Top


Pied de biche

(Fr.) Type lepel van zilver, tin en soms van messing, waarvan het uiteinde van de steel is voorzien van twee insnijdingen, en daardoor in drie delen is verdeeld, waarvan het middelste deel breder is dan de andere twee. De steel is plat en het uiteinde breed uitgehamerd. Steel en bak zijn meestal door middel van een naald met elkaar verbonden. Dit type lepel werd vanaf het midden van de 17de eeuw gemaakt; later werden de stelen soms met graveerwerk geornamenteerd.
.Bronvermelding    |    Top


Pleet of Sheffieldpleet

Verzilverd koperblik ter imitatie van zilver. Veel toegepast tussen ca. 1770 en 1850.
.Bronvermelding    |    Top


Ponsen

Een van de oudste technieken om gaten/gaatjes aan te brengen door middel van een puntig ijzeren werktuig. Zie drijfwerk.
.Bronvermelding    |    Top


Ponsoen

Persoonlijk stempel van de keurmeester.
.Bronvermelding    |    Top


Porringer

(Eng.) Wijde, twee-orige drinkpul met enigszins ingesnoerde rand voor uiteenlopend gebruik. Soms omschreven als ‘caudle cup’ (caudle was een soort kaneel) of ‘posset pot’ (posset was een hete drank van gestremde melk met bier of wijn). Komt voor in tin tussen 1300 en 1900, in zilver en keramiek in de 17de en 18de eeuw.



antiek Goud & zilver | porringer

.Bronvermelding    |    Top


Porte-plat

(Fr.) Metalen of porseleinen onderzetter voor hete schotels. Stamt uit eind 17de eeuw. (zie Tafelring)
.Bronvermelding    |    Top


Presenteerblad

Het zilveren blad nam vroeger – speciaal in de 18de eeuw – een belangrijke plaats in de deftige huishoudens in. Omdat elke vorm van lijfelijk contact met het huispersoneel tegen de etiquette indruiste, werd door het bedienend personeel elk willekeurig voorwerp aan de heer en vrouw des huizes aangereikt op een blaadje. Daarnaast kende men het zilveren blad of blaadje waar het theeservies en wat Holland betreft ook de koektrommeltjes op stonden. Presenteerbladen komen in de regel voor met twee handvatten; presenteerbladen met één handvat zijn in de meeste gevallen van Duitse herkomst.
.Bronvermelding    |    Top


Présentoir

(Fr.) Groot, breed uitlopend voorsnijmes, dat tevens dienst deed bij het ronddelen van het gebraad. Stamt uit de middeleeuwen.
.Bronvermelding    |    Top


Pronkbeker

Zie Bokaal
. Top


Provinciale leeuw

In 1663 bepaalden de staten van Holland en Westfriesland dat het grote keur aangeduid moest worden met de provinciale leeuw.
. Top


Punchbowl

Typisch Engels zilveren kom, die op het eind van de 17de eeuw in de mode kwam voor het drinken van punch. Het model stamt van de oorspronkelijk Chinese porseleinen kommen. In de 18de eeuw worden ze in Engeland ook in porselein of aardewerk gemaakt.
.Bronvermelding    |    Top





Punchlepel

Lepel met lange steel voor het scheppen van punch. Vanaf ca. 1750.


antiek Goud & zilver | Punchlepel

.Bronvermelding    |    Top


Puzzle cup

(Eng.) Stortebeker
. Top


Quaich of quaigh

(Schots) Zilveren of tinnen drinkgerei uit de 17de en 18de eeuw met een grote, ronde kelk, in de trant van de brandewijnkom met twee platte handvatten. Soms voorzien van een lage, ronde voet. Dikwijls gegraveerd in de vorm van houten duigen. Komen in diverse maten voor.
.Bronvermelding    |    Top


Queen’s pattern

(Eng.) 19de Eeuwse decoratie van tafelzilver. Lijkt op het King’s pattern, maar de achterkant van de lepelbak is met een palmet verstevigd in plaats van met een schelpornament. De lijnen van de steel zijn vloeiender, tussen het anthemionmotief op de voor- en achterkant van de steel is halverwege een rozet aangebracht.
.Bronvermelding    |    Top


Racebokaal

Gouden, zilveren of verguld zilveren bokaal, die volgens 17de eeuws Engels gebruik aan de eigenaar van een winnend renpaard werd aangeboden. Men kent twee vormen: die van de klassieke vorm of vaas en de bokaal met twee handvatten. In Engeland vormde de vervaardiging van racebokalen vanaf het midden van de 18de eeuw tot het begin van de 19de eeuw een zeer belangrijk onderdeel van de werkzaamheden van de zilversmid. De belangrijkste racebokalen komen voort uit de periode van de firma Rundell, Bridge & Rundell (ca. 1800 – 1830).
.Bronvermelding    |    Top


Reliekhouder

Zie Monstrans.
. Top


Riesenpokal

(Du.) Grote pronkbokaal met deksel uit de 16de eeuw.
.Bronvermelding    |    Top

Roomkan

Komt in het begin van de 18de eeuw in zwang als onderdeel van het theegerei. De eerste vormen komen sterk overeen met die van lampetkannen. In de loop van de 18de eeuw gaat men de kannen ook de vorm van schelpen en helmen geven; zij kunnen op een standring zijn gemonteerd of hebben drie of vier gegoten klosvoetjes of S-vormige pootjes. Een Nederlandse vorm is een kannetje in de vorm van een koetje, waarvan de staart als oor, de muil als schenktuit fungeert. Na ca. 1740 komen roomkannen voor in de bootvorm van sauskommen. Daarnaast komen lagere modellen in de mode, overdadig versierd in rococostijl. In het classicisme, na ca. 1780, wordt de antieke urnvorm zeer veel nagevolgd; na 1800 wordt de helmkan weer populair, ditmaal zonder pootjes en met een platte voet.


antiek Goud & zilver | Roomkan roomkannetjes

.Bronvermelding    |    Top


Russisch goud en zilver

Uit de middeleeuwen zijn riza’s (iconenschrijnen) en ander kerkelijk zilver (kelken, reliekschrijnen, kruisen) bewaard gebleven. Productiecentra waren o.a. Moskou, Kiew en Nowgorod. In de 16de eeuw werden door de vorsten en de adel zilveren kopieën gemaakt van het inheemse Russische drinkgerei. In het begin van de 17de eeuw werd in het Kremlin een edelsmederij gevestigd met een aparte werkplaats voor goudsmeden, waar buitengewoon fraai email-, niello- en filigraanwerk werd gemaakt. Vanwege de grote voorliefde van tsaar Peter de Grote voor de West-Europese stijlen, werd overgegaan op gebruikszilver in Franse en Engelse stijl. De eigen stijl werd hierdoor naar de achtergrond gedrongen: flapkannen, bekers e.d. nemen de plaats in van bratina, charka en kowsch. In 1700 voerde de tsaar een waarborgsysteem in: zilver moest voortaan voorzien zijn van een meesterteken in cyrillische letters en een stadskeur met de naam van de stad. Vanaf ca. 1730 een St.-Jorisfiguur.









antiek Goud & zilver | Russisch goud en zilver

.Bronvermelding    |    Top


Schuttershoorn

Zie Drinkhoorn
. Top


Schuttersteken

Zie Gildenbreuk
. Top


Schutterszilver

De verzameling zilveren voorwerpen die hoort bij een schutterij en meestal bestaat uit een grote drinkhoorn, een keten, een staf, een schaal en enige bekers.
.Bronvermelding    |    Top


Sheffield-pleet

Zie Pleet.
. Top


Slip-top, slipped-top of slipped-in-the-stalk spoon

(Eng.) Zilveren, koperen of tinnen lepel met smalle, zeskantige steel waarvan het eind schuin is bijgesneden. Algemeen type in 15de en 16de eeuw, ook in Nederland.
.Bronvermelding    |    Top


Snakerijen

Bokalen die vooral in de 16de eeuw in de mode waren. Ze hadden o.a. tot doel de drinkers meer te laten zwelgen dan ze konden verdragen. Zie Hansje-in-de-kelder, molenbeker, stortebeker, Jungfrauenbecher, dobbel- en dubbelbeker.
.Bronvermelding    |    Top


Spatelsteel

Bepaald model steel bij zilveren lepels gedurende de 18de en 19de eeuw. De steel is plat en aan het eind breed uitgehamerd en wordt naar de lepelbak toe smaller. Bij de overgang van steel naar bak wordt de steel weer breder en vormt de zogenaamde vleugels, die – vooral bij Frans zilver – wel eens iets uitspringen. De steel werd onbewerkt gelaten, of met wapens en ornamenten gegraveerd. Dikwijls treft men op dit type zilver een filetrand aan, in welk geval men ook van ‘spatelfilet’ spreekt. Het model ontstond in het midden van de 18de eeuw in Frankrijk en kwam tegen het eind van de 18de eeuw ook in andere landen in de mode.
. Top


Specerijendoos

Meestal wordt met deze benaming de schelpvormige, in compartimenten verdeelde, zilveren doosjes uit de 16de en 17de eeuw bedoeld. De 18de eeuwse vorm is gemodelleerd als een ovaal doosje.



antiek Goud & zilver | Specerijendoos

.Bronvermelding    |    Top


Specerijenstrooiers

Zie peperbus
. Top


Stadsteken

In de middeleeuwen behoorden het vaststellen van het gehalte van goud en zilver en de controle daarop tot de stedelijke privileges. De keurmeesters mochten alleen stukken merken met het stadsteken als deze waren voorzien van het meesterteken, d.w.z. het persoonlijke stempel van de maker, die als meester ingeschreven moest staan.
. Top


Sterling standard

Eerste keur Engels zilver (0.925). Gehalteteken: gaande leeuw.
. Top


Stortebeker

Dubbele beker, meestal van zilver, die bestaat uit een grote beker, die op de mondrand staat en is voorzien van een beugel, waaraan een kleinere, beweegbare beker hangt. Bij gebruik werden beide bekers omgekeerd en gevuld; de dame presenteerde deze aan de tafelheer, die de grote beker leeg moest drinken zonder uit de kleine hangende beker te morsen. Daarop verzocht de heer aan de dame de kleine beker leeg te drinken. In Nederland in de 16de en 17de eeuw als bruidsbeker in gebruik. Een variant is de Jungfrauenbecher.
.Bronvermelding    |    Top


Strikornament

Zie Noeud de ruban
. Top


Strooilepel

Vrij kleine lepel met ronde, hoograndige lepelbak met regelmatig geplaatste perforaties, voor het strooien van suiker. Stamt uit het begin van de 18de eeuw.
.Bronvermelding    |    Top


Struisvogelei

Vanaf de 14de eeuw werd het ei van de struisvogel gemonteerd als sierobject of tot beker met goud, zilver en verguld zilver, rijk voorzien van email, edel- en halfedelstenen. Vooral gedurende de 16de eeuw in Duitsland gezocht en rijk versierd. Volgens sommige schrijvers werd het struisvogelei in de middeleeuwen beschouwd als het ei van de griffioen. Het werd in de 14de en 15de eeuw ook wel gebruikt als een ciboriumvormige reliekhouder.
.Bronvermelding    |    Top


Surtout

(Fr.) In Nederland wel aangeduid als pièce de milieu of tafelsierstuk. Middenstuk tot tafelversiering in edelsmeedwerk, keramiek of glas bij officiële banketten. Tot midden 16de eeuw meestal in de vorm van een tafelschip (fr.: cadenas, nef) of van een monumentaal zoutvat, daarna in verschillende vormen voorkomend, o.m. van een korfdragende figuur, een obelisk of zelfs van een fonteintje.
.Bronvermelding    |    Top

Goud & zilver alfabetisch gedeelte


A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z


. Top

 

 

Visie | Disclaimer | Bronvermelding | Contact | ©2006-2010 Antiek-Encyclopedie.nl