|
|
U bevindt zich hier: Home > Artikelindex > Klokken & horloges > Klokken & horloges D t/m H
Dag- en nachthorloge
Type horloge uit ca. 1700, waarbij de minuten op de normale wijze zijn aangegeven maar de uren zijn weergegeven op een draaiende schijf met een zonnetje voor de daguren en een maantje voor de nachturen. De schijf is zichtbaar in een uitgespaarde ruimte in de bovenste helft van de wijzerplaat. De uurindeling is om de roterende schijf aangebracht..
.
| 
Demi-savonnette
(Fr.) Variant op de savonnette, waarbij in het deksel van de kast een opening is aangebracht, zodat men de wijzers kan zien zonder het deksel open te klappen. Deze vorm zou afkomstig zijn van Napoleon Bonaparte die eigenhandig een dergelijke opening zou hebben aangebracht in het deksel van zijn horloge.
. |
Dial clock/English dial
Wandklok waarbij de voorkant helemaal in beslag genomen wordt door de ronde wijzerplaat (dial). Vroege klokken, rond 1770, hadden een verzilverde messingwijzerplaat met gegraveerde cijfers. Na 1800 zijn de wijzerplaten in het algemeen wit met zwarte Romeinse cijfers; sommige dial clocks van voor 1860 hebben een bolle wijzerplaat. Zij werden voornamelijk gebruikt in scholen en kantoren. Een variant is de drop dial clock, waarbij onder de wijzerplaat een korte slingerkast is aangebracht.
. |
Dikkop
Friese of Groningse staartklokken die een vrij korte, brede staart hebben. Ze werden gemaakt voor de Drentse boeren, die tegen de zeer lage wanden van hun boerderijen geen normale staartklok konden plaatsen.
Klik hier voor foto's en informatie over de waarde van Friese klokken.
. |
|
Drentse stoelklok Drentse stoelklokken bestaan niet; voor Drenthe vond de productie in Friesland plaats. Toch spreekt men van Drentse stoelklokken wanneer de Friese maaksels sterk zijn vereenvoudigd en blijkbaar aangepast aan de smalle Drentse beurs.  Drente stoelklok  |
. |
Drop dial clock
Zie Kastklok.
.
Drum-head clock
(Eng.) Klok met kap in de vorm van een op zijn kant gekeerde trommel, op een verhoogde voet, met Engels uurwerk. Veel in kantoren en koffiehuizen. Stamt uit het eind van de 18de eeuw.
. |
Duplexgang
Soort rustende gang voor de draagbare uurwerken, verwant aan de cilindergang. Stamt uit de eerste helft van de 18de eeuw; mogelijk uitgevonden door Jean Baptiste Dutertre in 1724, maar meestal toegepast volgens de versie van Pierre Le Roy uit ca. 1750. Een variant is de Chinese of dubbele duplexgang, uitgevonden ca. 1830, waarschijnlijk door de Zwitser Charles Edouard Jacot. Omdat hier per seconde slechts éénmaal een impuls wordt gegeven, worden horloges met dit echappement dikwijls van een grote centrale secondewijzer voorzien, die men per seconde ziet verspringen.
. |
Ébauche
(Fr., schets) Het incomplete uurwerk van een horloge, waaraan echappement of stenen nog moeten worden toegevoegd. De benaming wordt dan ook speciaal gebruikt ter aanduiding van de eerste fabrieksuurwerken, die aan individuele horlogemakers ter voltooiing werden geleverd.
. |
Echappement
Het echappement (gang) bestaat in hoofdzaak uit twee onderdelen: de gangregelaar en het gang- of schakelrad. Het gangrad wordt aangedreven door een gewicht of een veer. De overige onderdelen worden door dit gangrad aangedreven. De gangregelaar dient om te voorkomen dat alle energie van gewicht of veer zich in zeer korte tijd in het gangrad ontlaadt. Het oudste echappement is de spillegang.
. |
Échappement visible
(Fr.) Van buiten zichtbaar aangebracht echappement.
. |
Émail en résille sur verre
(Fr. résille = haarnetje) Vorm van emailleertechniek op glas of bergkristal die in het begin van de 17de eeuw in Frankrijk, en waarschijnlijk ook in Duitsland werd toegepast. Het patroon (meestal arabesken, bloemen, voluten enz.) werd in het glas of kristal gegraveerd waarna de vormen werden afgebiesd met gouddraad en
vervolgens opgevuld met email met een laag smeltpunt. De techniek werd gebruikt bij horlogekasten.
. |
Engelse of vrije ankergang
Behoort tot de vrije gangsystemen, waarbij de gangregelaar het gangrad beurtelings aanraakt en loslaat.
. |
Engelse staande klokken
Zie Amsterdamse staande klokken
.
Engelse tafelkokken
De Engelse uurwerkmakerkunst is nauw verbonden met de historie van de Nederlandse klokken, wat vooral te maken heeft met de culturele uitwisseling die in het laatste kwart van de 17de eeuw plaatsvond toen stadhouder Willem III koning van Engeland werd. De ontwikkeling van de staande en van de tafelklokken liep tot ver in de 18de eeuw min of meer synchroon. Zie Haagse klokjes.
. |
Entablement
(Fr.) In het Ned. verbasterd tot ‘tafelment’, classicistische architectonische omlijsting van raam of deur, ook dikwijls van wijzerplaten van klokken, bestaand uit een fries met fronton op twee flankerende zuilen of pilasters.
. |
Foliot
Zie Balans.
.
Freischwinger
(Du.) Soort pendule mysterieuse van Weense vinding, waarbij het uurwerk in het sIingerlichaam van de slinger is ondergebracht.
. |
Fret
Zie Belhek
.
Friese klokken
Klik hier voor foto's en informatie over de waarde van Friese klokken.
Zie Staartklok, Stoelklok, Stoelschippertje, Staartschippertje, Kantoortje, Dikkop, Kortstaart.
. |
Gangrad of schakelrad
Zie Echappement.
.
Genève-email
Het beschilderen van email zoals dit in de eerstr helft van de 17de eeuw werd ontwikkeld in Blois vond navolging in Genève. Na ca. 1700 heeft Genève Blois naar de tweede plaats verdrongen. De stad werd een van de belangrijke vroeg-18de-eeuwse centra van geëmailleerde horlogekasten, waarvan de fraaiste op naam komen van de gebroeders Huaud.
. |
Girandole clock
(Am.) Wandklok die in vorm lijkt op de banjo clock: de staart eindigt echter in een ronde vorm. Het type werd ca. 1818 ontworpen door Lemuel Curtis.
. |
Globeklok
Type tafelklok met draaiende cijferring en als wereldbol uitgevoerde uurwerkkast. Stamt uit midden 16de eeuw.
. |
Gong
Spiraalvormig gewonden metalen staaf, in ca. 1800 (verm. door Breguet) als ruimtebesparende geluidsbron in kleine klokken en horloges geïntroduceerd. Vervolgens om zijn gelijkenis met de echte gongs geliefd voor pendules. Zeer populair werd in de tweede helft van de 19de eeuw de op deze wijze geconstrueerde imitatie van de viertoons-kwartierslag van de klok van de Westminster te Londen uit 1859.
. |
Goorse klokken
Zie Twentse stoelklok.
.
Graham-gang
Zie Rustende gang.
.
Grande sonnerie
(Fr.) Slagwerk dat de uren en kwartieren slaat en na elk kwartier het voorgaande hele uur herhaalt, dit in tegenstelling tot de petite sonnerie.
. |
Grandfather clock
(Eng.) Populaire benaming uit het begin van de 19de eeuw voor de staande klok (long case clock).
. |
Groningse stoelklok
De Groningse stoelklok lijkt sterk op de Friese. Het uurwerk is meestal wat forser en de cijferring steekt iets buiten de rechthoekige wijzerplaat uit, waardoor deze klok ook wel schaapskop wordt genoemd.
Zie ook: Stoelklok | Drentse stoelklok | Friese klokken
. |
Haagse klokjes
Toen Huygens in 1656 patent kreeg op het slingeruurwerk, liet hij zijn vinding aanbrengen in een tafelklok. Hiermee was de klok geboren die men algemeen aanduidt als het Haags klokje. Het werd de stamvorm van veel 18de eeuwse tafelklokken in binnen- en buitenland.
. |
Hakengang
Terugwerkende gang, waarbij het kroonrad bij iedere beweging iets wordt teruggeduwd.
. |
Half-hunter
Zie Savonnette.
.
 Halshorloge |
. |
Hemelglobe
Globe waarop de sterrenhemel is uitgebeeld, in de 16de eeuw soms toegepast bij tafelklokken.
. |
|
Hoodklok (afgel. v. h. Eng. hooded clock) Wandklok waarvan de kast veel lijkt op die van staande klokken. Komt voor vanaf ca.1660 tot in de 18de eeuw en is waarschijnlijk van Engelse oorsprong, maar werd ook gemaakt in Nederland, Duitsland en Oostenrijk. De klok heeft meestal een spillegangen slagwerk maar bij hoodklokken uit de 18de eeuw komt ook vaak de ankergang voor. De Engelse hoodklokken zijn dikwijls lantaarnklokken met vierkante wijzerplaat die in een houten kast werden geplaatst. De kast heeft soms de vorm van de Engelse tafelklokken, dikwijls met architectonische vormgeving.  Hoodklok |
. |
Horloge à gaine
(Fr. gaine = koker, foedraal of daarop lijkende pedestal) Staande klok.
. |
Horloge de parquet
Zie Regulateur.
.
|
Horloge tambourin (Fr. tambourin = kleine relatief diepe trom) 1. Tafelklokje in de vorm van een cilindrische doos, uit het begin van de 16de eeuw. Het ijzeren uurwerk is aan de kast geklonken en meestal voorzien van slagwerk en of wekker. De kast is ajour bewerkt en met graveerwerk versierd. De wijzerplaat ligt plat op de bovenkast en is voorzien van een enkele uurwijzer. 2. Frans type horloge van soortgelijke vorm.  Horloge tambourin |
. |
|
Huisuurwerk Verzamelaarsterm voor de oudste uurwerken voor gebruik in huis, in tegenstelling tot de torenuurwerken. Dergelijke uurwerken ontstonden in het begin van de 15de eeuw. De vroegste typen waren helemaal van ijzer, hadden gewichtsaandrijving, spillegang, foliot of balans en waren soms voorzien van slagwerk en of wekkerwerk. Zij vertonen nog duidelijk gotische stijlkenmerken en worden daarom ook wel aangeduid als gotische wandklokken. Het beroemdst zijn de wandklokken uit Winterthur van de klokkenmakersfamilie Liechti. Uit de huisklok heeft zich de lantaarnklok ontwikkeld.  Huisuurwerk |
. |
Klokken & horloges alfabetisch gedeelte
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z
.