Antieke Sieraden & Emailwerk: E t/m L
Antiek-Encyclopedie.nl: Het informatiepunt voor de antiekliefhebber.


Edelstenen

Al onmiddellijk na de ontdekking van de magisch glanzende metalen goud en zilver begon de mens sieraden te maken. Sieraden zijn altijd de uiterlijke en tastbare kentekenen van rijkdom en macht geweest. Hetzelfde was het geval met edelstenen. De wonderlijke, veelal schitterend gekleurde flonkerstenen leken vuur te herbergen en konden moeilijk anders dan van goddelijke oorsprong zijn. De minerale kristallen die we tegenwoordig zorgvuldig bewerken, naar hardheid rangschikken en nauwkeurig wegen, hadden dus in de oudheid, ja zelfs reeds in de prehistorie, een magische betekenis. Ze werden geacht geluk, vruchtbaarheid en gezondheid te brengen. Nog steeds zijn aan veel beroemde edelstenen legenden verbonden van vreugde en rampspoed. Het spreekt vanzelf dat edelstenen meestal werden gecombineerd met edele metalen.
.Bronvermelding    |    Top


Email

Email is een harde, glasachtige laag die ter decoratie op metalen oppervlakken werd aangebracht. De grondstof die uit gemalen kleurloos glas bestond, werd vermengd met metaaloxiden, waardoor allerlei kleuren mogelijk werden. Er was een dozijn emailkleuren, dat echter onderling vermengd weer vele schakeringen opleverde; nuances waren mogelijk door de emailmengsels rijker of armer aan metaalpigmenten te maken. Toegepaste pigmenten waren onder meer ijzer voor rood, koper voor groen, mangaan voor paars, antimoon voor geel en tin voor wit. Voegde men tinoxide aan het email toe, dan werd het opaak, dus ondoorzichtig. Liet men dit achterwege, dan werd het email translucide of doorzichtig; door de laag heen bleef de ondergrond zichtbaar. De emailgrondstoffen werden in water opgelost en met een lijmstof - honing of hars - opgebracht. Bij 700 tot 800° Celsius werd het in een oven op het metaal gemoffeld. Na afkoeling en harding kon de emaillaag nog worden geslepen, gematteerd of gepolijst.
.Bronvermelding    |    Top


Émail de basse taille

Reliëfemail waarbij translucide email werd aangebracht over een reliëfondergrond, die door middel van gieten of graveren tot stand was gekomen in basreliëf. Door de verschillende dikte van de doorzichtige emaillaag ontstonden lichte en donkere partijen.
.Bronvermelding    |    Top


Émail de ronde-bosse

Reliëfemail waarbij translucide email werd aangebracht over een reliëfondergrond, die door middel van gieten of graveren tot stand was gekomen in hautreliëf. Door de verschillende dikte van de doorzichtige emaillaag ontstonden lichte en donkere partijen.
.Bronvermelding    |    Top


Émail en apprêt

(Fr.) Synoniem van émail peint.
.Bronvermelding    |    Top


Émail en creux

Reliëfemail waarbij translucide email werd aangebracht over een reliëfondergrond, die door middel van gieten of graveren tot stand was gekomen in vlakreliëf.
.Bronvermelding    |    Top


Émail en grisaille

In de 16de eeuw ontstond het émail en grisaille, met talrijke nuances van zwart, grijs en sepia, als variant op het bonte émail peint.
.Bronvermelding    |    Top


Émail en plein

Emailleertechniek waarbij de emaillaag zonder meer op de gladde ondergrond werd aangebracht, net alsof men een stuk keramiek verglaasde.
.Bronvermelding    |    Top


Émail en taille d’épargne

Émail champlevé
. Top


Émail peint

Schilderemail. De eerste bewerking bestond uit het overtrekken van de ondergrond met opaak wit tinemail. Iedere emailkleur werd vervolgens afzonderlijk opgebracht en gemoffeld, met steeds lagere temperaturen. De lagen verzonken langzaam in elkaar, met vrijwel onmerkbare overgangen en zeer rijke schakeringen. Om te voorkomen dat het werkstuk tijdens het herhaald verhitten kromtrok, werd aan de keerzijde contre-émail aangebracht.
.Bronvermelding    |    Top


Émail translucide

Doorzichtig email.
.Bronvermelding    |    Top


Fabergé

Evenals de edelsmeedkunst, die vele grote goud- en zilversmeden heeft voortgebracht, kent ook de wereld van het antieke sieraad en de emailkunst beroemde meesters. Een van de meest opmerkelijken was zonder twijfel de Fransman Carl Fabergé, die leefde van 1846 tot 1920. Hij werkte in St.-Petersburg en was tot de revolutie van 1917 hofjuwelier van de Tsaar. Het werk van Fabergé en zijn atelier bestaat uit kleine figuren van kunstig gesneden edelstenen en vele voorwerpen in goud en email. Al zijn juwelen en objets-d’art zijn volmaakt uitgevoerd en zeer gezochte verzamelobjecten. Hij werd vooral beroemd door zijn uiterst kostbare paaseieren in email, goud en edelstenen. Het was namelijk in het Rusland van de tsaren gewoonte elkaar met Pasen geschenken te geven, hetgeen Fabergé op dit idee bracht. Beroemd zijn ook Fabergés figuurtjes van Russische boeren en boerinnetjes, en van kleine dieren in halfedelsteen, bloemen van kostbaar materiaal en vele andere preciosa. Hij heeft ook koffie- en theeserviezen gemaakt. Na de revolutie namen adellijke vluchtelingen hun Fabergé-juwelen mee naar het Westen, waar deze kunstschatten van tijd tot tijd opduiken na jarenlang niet als zodanig te zijn herkend.
.Bronvermelding    |    Top


Fer de Berlin

(Fr.) Gietijzeren sieraden, uit het begin van de 19de eeuw, afkomstig uit een ijzergieterij te Berlijn. Vermoedelijk van Silezische oorsprong.
.Bronvermelding    |    Top


Ferronnière

(Fr.) Metalen of edelmetalen voorhoofdsband met een juweel in het midden, stijlvol geciseleerd, vooral in empirestijl.
.Bronvermelding    |    Top


Fibula

Kledingspeld van de oudheid, waaruit in de middeleeuwen de agraaf ontstond.
.Bronvermelding    |    Top


Foelie

Een blaadje bladzilver dat onder de zetting werd aangebracht om het licht te weerkaatsen, waardoor de schittering werd verhoogd.
.Bronvermelding    |    Top


Fondelli

(It.) Op ivoor geschilderde miniaturen, een techniek die ca. 1695 door Rosalba Carriera werd ontwikkeld.
.Bronvermelding    |    Top


Fondquadrillé

(Fr. quadrillle = ruitje) Vulling van ruitjes, veel toegepast in de 18de eeuwse ornamentiek. Soms is in ieder ruitje een rozet geplaatst (fond quadrillé à fleurettes).
.Bronvermelding    |    Top


Gemme

Edelsteen of halfedelsteen, die in een bepaalde vorm is geslepen en waarop een voorstelling is aangebracht, die hetzij in de steen is uitgehold (intaglio), hetzij in reliëf tegen het fond is uitgespaard (camee).
.Bronvermelding    |    Top


Gemmoglyptiek

Zie Glyptiek.
. Top


Girandole

(Fr., afgel. v. It. girandola = zonnetje bij vuurwerk) Oorbel, hanger of broche, die bestaat uit een centraal motief dat met drie hangers is versierd.
.Bronvermelding    |    Top


Glyptiek

(v. Gr. gluphein = uithollen) Kunst van het snijden van miniatuurvoorstellingen in edelsteen of halfedelsteen (gemmoglyptiek), hetzij door uitslijpen (intaglio), hetzij door wegslijpen van de achtergrond (camee).
.Bronvermelding    |    Top


Goudsteen

1. Op goud lijkend groenachttg-geel gesteente, vooral topaas. 2. Compositie van glas die bruinrood van kleur is en doorspikkeld met gouden stippen.
.Bronvermelding    |    Top


Granaat

Edelsteen die verschillende kleuren kan hebben; pyroop-granaat = purperrood, almandijn-granaat = violet, demantoïet-granaat = groen. Door edelstenen te verhitten, wat men 'beitsen' noemt, kan men de kleur vaak ingrijpend veranderen.
.Bronvermelding    |    Top


Granuleren

(v. Lat. granum, korrel) Het maken van korrels uit metalen of andere smeltbare stoffen.
.Bronvermelding    |    Top


Grisaille

(Fr.) Schildertechniek in grijze monochromie.
.Bronvermelding    |    Top


Guillocheerbank

Soort draaibank met een freesbeitel (halverwege de 18de eeuw uitgevonden) waarmee men in metalen oppervlakken vloeiende reeksen ononderbroken lijnen kon graveren: guillocheren.
.Bronvermelding    |    Top


Guillocheren

Het aanbrengen met behulp van de guillocheerbank van allerlei ingewikkelde patronen: elkaar rakende cirkels, ovalen, golvende lijnen en spiralen, die ter bescherming met kleurloos email werden overtrokken. Werd voornamelijk toegepast op dozen.
.Bronvermelding    |    Top


Hanger of pendant

(Fr.) Kleinood van beperkte omvang dat d.m.v. ring of oog aan een halsketting, gordel of châtelaine is bevestigd. Meestal van edel metaal en versierd met edelstenen, email enz.
.Bronvermelding    |    Top


Hardheidsschaal van Mohs

Schaal om edelstenen naar hardheid in te delen. De hoogste hardheid bezit de diamant: 10. Robijn en saffier hebben een hardheid van 9. Zodra edelstenen een hardheid van minder dan 7 (kwarts) hebben, rangschikt men ze onder de halfedelstenen.
.Bronvermelding    |    Top


Heliotroop

Zie Chalcedon.
.Bronvermelding    |    Top


Hematiet of bloedsteen

Hard en compact, donkerrood mineraal dat in de middeleeuwen gold als de beste steen om goud te bruineren.
.Bronvermelding    |    Top


Hyacint

Edelsteen, de doorzichtige, donker oranjekleurige tot roodbruinachtig-gele variëteit van het mineraal zirkoon; de oranjekleurige exemplaren komen echter zelden voor. Wegens deze zeldzaamheid heeft men in de handel aan enkele andere ongeveer in kleur overeenkomende edelstenen misleidend deze naam gegeven.
.Bronvermelding    |    Top


Indigoliet

Zie Toermalijn.
.Bronvermelding    |    Top


lntaglio

(It.) Tornatuur, edelstenen waarin beelden, wapens of voorstellingen verdiept gesneden zijn.
.Bronvermelding    |    Top


Jaspis

Mineraal, ondoorzichtig zeer fijnkorrelig kwartsaggregaat, door vreemde bijmengsels waaronder ijzeroxide verontreinigd. Naar de kleuren, die zeer intensief zijn, worden verschillende variëteiten onderscheiden: groene jaspis = donkergroen; rode jaspis, = bruinrood - tot fraai rood; bruine jaspis = geel, geelachtig bruin, kastanjebruin tot zegelrood. Geaderd in lichtere lagen komt deze in de Nijl als rolstenen voor (Egyptische jaspis). Blauwe jaspis komt weinig voor, deze is lavendelblauw. De meeste in de handel voorkomende soorten zijn kunstmatig gekleurd. Gele jaspis = lichtbruin, geelbruin met witte lagen afgewisseld. Zebra jaspis = lichtbruin met donkerbruine, spiraalvormige lagen. Jaspis-agaat is verschillend gekleurd in donkere tinten in de jaspis-bogen en wordt door doorschijnende, licht getinte chalcedonlagen afgewisseld. Band-jaspis bestaat uit wisselend gekleurde, dunne lagen, die elkaar betrekkelijk regelmatig opvolgen.
.Bronvermelding    |    Top


Kanton-email

Franse missionarissen brachten voorbeelden van het in Limoges ontwikkelde émail en plein naar het China van keizer K'ang-Hsi, waar ze werden gekopieerd. In Kanton werden de koperen werkstukken beschilderd en vervolgens naar Europa uitgevoerd, waar deze theepotten, wijnkannen en siervazen de naam Kanton-email verwierven.
.Bronvermelding    |    Top


Karaat

Edelstenen worden gewogen in de maateenheid karaat, die overeenkomt met 200 miligram of 1/5 gram. Karaat komt uit het oud-Arabische spraakgebruik en was oorspronkelijk het zaadje van de kuardaboom, dat als gewichtje werd gebruikt.
.Bronvermelding    |    Top


Karbonkel

Granaat
. Top


Karneool of kornaliin

De diepbloedrode tot lichtbloedrode variëteit van de chalcedon. Het pigment is niet zelden in vlakken verdeeld; de fraaiste karneool is bij doorvallend licht bloedrood. De lichtgetinte zijn als vrouwelijke karneool, de donkergekleurde als mannelijke karneool bekend. Karneool met witte lagen heet karneoolonyx.
.Bronvermelding    |    Top


Kattenoog of katoog

Benaming voor stenen die door hun structuur en insluitsels bij opvallend licht een lichtband vertonen die lichter van kleur is dan de grondmassa; dit verschijnsel is vooral te zien wanneer de stenen bol zijn geslepen. Men onderscheidt beril-, chrysoberil-, saffier-, robijn-, zirkoon-, toermalijn-, opaal- en kwartskattenogen.
.Bronvermelding    |    Top


Keuls email

Al vroeg waren in Keulen buiten- en binnenlandse emailbewerkers werkzaam. Keulen en het Rijnland hebben zeer mooie emailwerken - van hogere kwaliteit dan die van Limoges - voortgebracht.
.Bronvermelding    |    Top


Koningsblauw

(Fr.: bleu du Roi) De meest voorkomende kleur in het emailwerk van alle scholen, vooral die uit het westen. Wordt verkregen door bij het oplosmiddel kobaltoxide - in het oudfrans ‘saphre’ genoemd - toe te voegen.
.Bronvermelding    |    Top


Kornalijn

Zie Karneool.
. Top


Kwarts

Een van de meest verbreide en voorkomende mineralen dat op verschillende plaatsen en in verschillende vormen wordt aangetroffen. Het komt voor in gekristalliseerde en amorfe toestand; de chemische samenstelling bestaat uit siliciumdioxide. Kwarts kristalliseert gewoonlijk in zeszijdige zuilvormige kristallen met een of twee piramidale eindbegrenzingen, waarvan verschillende kleurvariëteiten als sierstenen geslepen worden: bergkristal, amethist, citrien, rookkwarts, morion. Verder behoren tot de kwartsgroep o.a. kat- en tijgeroog, de agaten, onyxen en het chalcedon met zijn vele variëteiten. In amorfe toestand komt het voor als opaal, in sommige chalcedonvariëteiten, vuursteen enz.
.Bronvermelding    |    Top


Lampenzwart

Zwarte verfstof verkregen met roet.
.Bronvermelding    |    Top


Lapis lazuli

(v. Lat. lapix = steen; v. Perzisch lazhward, oude naam voor het mineraal lazuriet). Tegenwoordig wordt de term gebruikt voor het gesteente dat bestaat uit calciet en lazuriet. Goudgele korrels van pyriet zijn meestal in het gesteente ingesloten; zij gelden als een teken van echtheid van de steen. Lapis lazuli werd gebruikt in inlegwerk van meubels, soms in combinatie met andere stenen (pietra dura). Werd in de renaissance, alsmede in de 17de eeuw en weer in de 19de eeuw veel in sieraden verwerkt.
.Bronvermelding    |    Top


Limoges

In de Franse stad Limoges ontstonden vermoedelijk al in de 11de eeuw de eerste emailwerkplaatsen. De eerste productie bestond voornamelijk uit reliekschrijnen, crucifixen enz. De productie van profane voorwerpen begon in de 15de eeuw. Het Limoges-email werd zo beroemd, dat het een soortnaam werd, ook voor vele werken die elders ontstonden.
.Bronvermelding    |    Top


Lithoglyptiek

(v. Gr. gluphein = snijden, uithouwen; lithos = steen) Techniek om stenen, edelstenen en halfedelstenen te snijden, kunst van steensnijden.
.Bronvermelding    |    Top

Sieraden & Emailwerk alfabetisch gedeelte


A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z


. Top

 

 

Visie | Disclaimer | Bronvermelding | Contact | ©2006-2010 Antiek-Encyclopedie.nl